Czy synagoga w Dąbrównie przetrwa spokojne czasy? (zdjęcia)

W Dąbrównie, Żydzi pojawili się drugiej połowie XVIII wieku i wtedy, w 1787 roku, powstał tutejszy kirkut. Mimo, że populacja gminy żydowskiej nie przekraczała 100 osób, już na przełomie XVIII i XIX wieku pobudowano murowaną synagogę. To skromny budynek na planie prostokąta z dwuspadowym dachem. Żydowscy mieszkańcy Dąbrówna zajmowali się tradycyjnie handlem, co było dość oczywiste dla przygranicznego miasteczka na szlaku handlowym. Oprócz synagogi, do gminy należała rytualna ubojnia oraz cmentarz, jeden z najstarszych w Prusach. Od 1847 roku istniała formalna gmina wyznaniowa.

Od początku XX wieku spada populacja gminy, ze względu na niekorzystne nastroje polityczne. Po wygranych wyborach, przez masowo w Prusach Wschodnich popieranego Hitlera, Żydzi sprzedawali majątek i emigrowali. Noc Kryształowa w listopadzie 1938 roku przebiegła w Dąbrownie, nie inaczej niż w całych Niemczech. Niszczone żydowskie sklepy, gwałty, palone synagogi. Dąbrówieńska została splądrowana, nadpalona, lecz jednak przetrwała. Niebawem, zniszczono, a właściwie zrabowano kirkut, nie ma po nim śladu, tylko pusta łąka. Ci Żydzi, którzy jeszcze pozostali w miasteczku, zostali deportowani do obozów koncentracyjnych, gdzie większość zamordowano.

Potem nadeszła Armia Czerwona, która metodycznie spaliła Dąbrówno. Synagoga znów ocalała. Po wojnie służyła za sklep i magazyn Gminnej Spółdzielni „Samopomoc Chłopska”. I tak budynek przetrwał do naszych czasów. W 2010 r. najemcą synagogi została warszawska Fundacja Zmiana, która przekształca obiekt w galerię Centrum Meryba. Niestety, fundacja nie jest otwarta na współpracę z gminą, dla sensownego zagospodarowania oraz remontu budynku i ograniczyła się do akcji namalowania na fasadzie synagogi napisu: Tęsknię za Tobą, Żydzie!

Najstarsza zachowana na Mazurach bożnica, powoli ulega degradacji, tyle, że ją ogrodzono dla bezpieczeństwa ludności.

Synagogę w Barczewie pobudowano w latach 1845-1850, po remoncie w 2000 roku, funkcjonuje, jako Galeria Sztuki.

Budynek z 1874 roku w Działdowie, został po wojnie wyremontowany i adaptowany na kino „Apollo”, a potem przemodelowany na dom handlowy.

W Kętrzynie, zbudowaną w 1853 roku synagogę, Gmina żydowska sprzedała baptystom już w 1914 roku. Obecnie w budynku znajduje się kościół Chrześcijan Wiary Ewangelicznej oraz fundacja charytatywna.
charytatywna.

W Mrągowie, synagogę ufundowano w latach 1895–1896. W 1958 r. budynek przebudowano na cerkiew prawosławną pw. Przemienienia Pańskiego.

Pochodząca z 1890 roku bożnica w Ornecie, jest domem mieszkalnym.

Susz. Zbudowana w 1868 roku. W 2001 roku na mocy ustawy z 1997 roku o restytucji mienia żydowskiego synagoga została zwrócona Związkowi Gmin Wyznaniowych Żydowskich w RP. Od 2008 r. była wynajmowana przez zbór Kościoła Zielonoświątkowego z pobliskiej Iławy. Obecnie jest siedzibą suskiego Muzeum Regionalnego.

Tyle pozostało, nie licząc kirkutów, po pruskich Żydach. Większość, często bogatych i efektownych architektonicznie synagog, Niemcy metodycznie zburzyli. Osadnicy żydowscy, nigdy nie byli chętnie przyjmowani w Prusach, stąd gminy nie były liczne, choć niektórzy ich przedstawiciele bywali wpływowymi obywatelami miast.